باتريك سيل/ ترجمه: محمدعلي عسگري از بين فعالان جهان سياست به‌ويژه در رابطه با تحولات موسوم به بهار عربي، قطر بازيگر كارآمدي بود كه توجه خيلي‌ها را جلب كرد. كشور كوچكي پوشيده از صحرايي خشك در سمت شرقي عربستان سعودي كه مانند يك انگشت به سمت سواحل ايران در آن سوي خليج‌فارس نشانه رفته است. نكته مهم اينكه قطر درميان اين دو قطب منطقه‌اي (ايران و عربستان) تاكنون توانسته است نقشي مستقل را بازي كرده و با وجود روابط متشنج كه هر از چندگاه با يكي از اين دو طرف دارد به دنبال بلندپروازي‌هاي خودش است. اما اين دولت بسيار كوچك چگونه توانسته است چنين نقش موثري را در سطح جهان بازي كند و در مجموع اين اين كشور درصدد تحقق چه اهدافي است؟ اينها پرسش‌هايي است كه هركس از دوحه پايتخت قطر كه مشرف بر درياست بازديد كرده باشد در ذهنش نقش مي‌بندد. به‌خصوص بلندپروازي‌هاي جهاني اين كشور و منابع بشري محدود آن‌كه براي خود معمايي است. هيات‌هاي خارجي فعال قطر در اقصا نقاط جهان به حدود 250 هيات ديپلماتيك بيشتر نمي‌رسد. اين درحالي است كه جمعيت اصلي اين كشور نيز مركب از 200هزار قطري‌الاصل است. يك ملت كوچك با درآمد سالانه‌اي بيش از يك‌صد‌هزار دلار كه بالاترين رقم در كل جهان به حساب مي‌آيد. بقيه جمعيت قطر را مهاجران عرب و آسيايي تشكيل مي‌دهند كه حدود يك ميليون و 700هزار نفر برآورد مي‌شود. در طول دو دهه گذشته، قطر توانسته است در حوزه ميانجيگري‌هاي بين‌المللي آن‌هم در نزاع‌هاي پيچيده و احيانا سخت موفقيت‌هاي مهمي را به دست آورد. به بياني ديگر اين كشور توانست بين گروه‌هاي متخاصم متعددي آشتي برقرار كرده و توافقنامه‌هاي مهمي را به امضا برساند. در سال گذشته البته نقش بزرگ‌تري از ديپلماسي قطر سرزد كه خيلي عجيب بود. به اين ترتيب كه قطر از يك ميانجي بي‌طرف ناگهان به يكي از طرف‌هاي درگير تبديل شد. براي مثال در ماجراي سرنگوني ديكتاتور حاكم بر ليبي، قطر نقش مهمي را بازي كرد و صدها نفر از نيروهايش را به طور مسلح به ميدان جنگ‌هاي داخلي اين كشور فرستاد. همچنين 400 میليون دلار به عنوان كمك در اختيار انقلابيون گذاشت. در سوريه نيز قطر حملات تندي عليه بشار اسد، رييس‌جمهور اين كشور كرد و در اتحاديه عرب و سازمان ملل تلاش‌هاي بسياري براي محكوميت دولت اسد و مسلح كردن نيروهاي مخالف او انجام داد. قطر در تلاش‌هاي خود نقاط قوت متعددي را آشكار مي‌كند كه ازجمله آنها بايد به جسارت و سرزندگي ويژه اين كشور اشاره كرد كه رهبران سياسي قطر از آن برخوردارند. در طبقه حاكمه اين كشور مي‌توان به چهار نفر بيشتر از بقيه اشاره كرد يا بر عملكرد آنها تامل بيشتري داشت. يكي از اين چهار نفر شيخ حمد بن خليفه آل ثاني (60ساله) حاكم قطر است كه فارغ‌التحصيل آكادمي نظامي «ساندهرست» در انگلستان بود و سرانجام در سال 1995 توانست طي يك كودتا پدرش را از قدرت بركنار كرده و خود جانشين او شود. وي از آن زمان كشورش را در مسير توسعه قرار داد. دست راست اين پادشاه البته شيخ حمد بن جاسم آل‌ثاني (53 ساله) است كه از سال 1992 تاكنون پست وزارت امورخارجه اين كشور را بر عهده داشته است. وي از سال 2007 تاكنون سمت نخست‌وزيري را هم بر عهده دارد و در سطح بين‌المللي به عنوان يك ديپلمات خوش‌سابقه و برجسته شهرت دارد. او سهام عمده‌اي از شركت هواپيمايي قطر را در اختيار دارد و در فروشگاه «هارودز»لندن و ده‌ها موسسه تجاري وصنعتي ديگر سرمايه‌گذاري كرده است كما اينكه صاحب ويلايي دريايي است و گفته مي‌شود از هشتمين ويلاهاي بزرگ جهان بوده و ارزشي معادل يك‌ميليارد دلار دارد. برخي از منابع، مجموع ثروت شخصي او را بيش از 35ميليارد دلار تخمين مي‌زنند. شخصيت مهم ديگر شيخه موزه، همسر دوم امير قطر است كه به شيك‌پوشي و توانمندي و با فرهنگ بودن شهرت دارد. وي رياست موسسه آموزشي و علمي و توسعه قطر را بر عهده دارد. يكي از پنج فرزند او تميم بن‌حمد، وليعهد اين كشور به حساب مي‌آيد كه جوان هوشياري است و از محبوبيت مردمي زيادي برخوردار است. تميم زبان فرانسه را به خوبي مي‌داند و در حال حاضر 30 سال دارد. موسسه تحت‌نظر شيخه موزه تاكنون توانسته است تعداد زيادي از استادان دانشگاهي خارجي را به شهر آموزشي قطر جلب كند و در كنار نظارت بر برنامه «گفت‌وگوهاي دوحه» كه به طور زنده از شبكه الجزيره پخش مي‌شود، برنامه‌هاي آموزشي و علمي زيادي را هم در دستور كار خود دارد. شبكه الجزيره يكي از بازوهاي مهم رسانه‌اي قطر به حساب مي‌آيد كه بسيار تاثيرگذار است. البته اگر درآمدهاي نفتي يا گازي قطر نبود همه اينها ناممكن مي‌شد. ذخاير نفتي قطر به 25ميليارد بشكه مي‌رسد و مي‌تواند درآمد اين كشور را تا 70 سال آينده تضمين كند. قطر ذخاير بزرگ گاز جهان را در اختيار دارد و فروش گاز قطر معادل 85درصد از درآمد صادراتي و 70درصد از درآمد دولتي اين كشور را تشكيل مي‌دهد. همچنين قطر با قدرت خود توانسته است مجموعه وسيعي از دوستان را گرد خود جمع كند بدون اينكه به آنها وابسته باشد. از زمان كودتاي 1995 امير قطر روابط تنگاتنگي با فرانسه برقرار كرده است و فرانسه حدود 80درصد از تجهيزات نظامي اين كشور را تامين مي‌كند. حتي قطر ده‌ها مجموعه از املاك ارزشمند در اطراف پايتخت فرانسه دارد. پايگاه هوايي «العديد» يكي از پايگاه‌هاي پيشرفته آمريكا در منطقه است كه مسووليت‌هاي بزرگي در خاورميانه و شمال آفريقا و آسياي ميانه به آن سپرده مي‌شود. نيروهاي اين پايگاه در جنگ‌هاي افغانستان و عراق مشاركت داشتند. به هرحال قطر بازيگري مهم در عرصه بين‌المللي به حساب مي‌آيد و اين همان هدفي است كه رهبران كشور آن را پي مي‌گيرند. اما هرچه باشد اين كشور در منطقه‌اي پرتنش زندگي مي‌كند و بايد مدام هوشيار و محتاط باشد.
نظرات